Başbakan Nasıl Olunur ?

Başbakan Nasıl Olunur ? Sadece Cumhuriyetle yönetilen ülkelerde değil aynı zamanda kimi monarşik ülkelerde de bulunan başbakanlık makamının asıl vazifesi yürütmenin başı olmasıdır. Türkiye’de 1960 yılından bu yana yürütmenin başı olan başbakan ülke adına da karar alma yetkisine sahiptir. Diğer ismi başvekil olan başbakan kabinenin başı olarak da kabul edilir. Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanından sonra üçüncü sırada yer alan Başbakan 2007 yılında değişen kanun ile artık dört yıllığına seçilir. Demokratik ülkelerde bağımsız bir yapıya sahip olan başbakan ve bakanlar bazı otokratik ve monarşik sistemlerde genelde diktatör şeklindeki devlet başkanı, kral, yada sultanın emrindedir.

Türkiye Cumhuriyetinde başbakanlık iki dönem olarak sürmüştür. Birincisi Büyük Millet Meclisinin kuruluşundan Cumhuriyetin ilanına kadar geçen sürede olan Türkiye Başbakanı ifadesi ve ardından Cumhuriyetin ilanı ile birlikte Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı ifadesidir. Meşrutiyet sonrası kurulan Osmanlı Mebusan meclisi ile birlikte de bir başbakanlık sistemi gelmiştir ancak bu eski sadrazamlık makamından çokta öteye geçememiştir.

Başbakanın görevleri ise çok çeşitlidir. Bunlar arasında bakanlar arası işbirliğini sağlamak, bakanlar kurulunun genel siyasetinin yürütülmesini ve yasaların uygulanmasını sağlamak, bakanların görevlerinin Anayasa ve yasalara uygun olarak yerine getirilip getirilmediğini kontrol etmek, bakanlar kurulunun uygulanmasından ve disiplininden sorumlu olmak, bakanlar kuruluna başkanlık etmek, resmi görevleri dışında herhangi bir görev yüklenmemektir. Başbakanın maaşı yasalarla belirlenir.

Başbakan olmak için yazılı ve yazılı olmayan bazı şartlar vardır. İlk önce başbakan olacak kişinin niteliklerine bakmakta fayda var. Başbakan olacak kişinin olması gereken en önemli özelliği belli bir ekibinin olmasıdır. Zira kendi bakanlarını seçmesi ekip çalışmasından başka bir şey değildir. Vizyon sahibi olmalı ve beş yıllık, on yıllık, yirmi yıllık planları olmalıdır. Çağı yakalamış olmalı ve halka yakın olmalıdır. Ülkeyi temsil etme kabiliyetine haiz olmalıdır. Bu örnekler belki de onlarca yüzlerce çeşit olarak çoğaltılabilir ancak dünya da genel kabul edilmiş olanları genelde bunlardır. Gerek Cumhurbaşkanı, gerek meclis başkanı, gerekse başbakanın liderlik özelliklerine sahip, astlarına karşı silik değil baskın rol taşıyan buna mukabil adaleti elinden bırakmayan bir yetenekte olması elzemdir.

Peki başbakanın olmanın yasal mevzuatı nasıldır? Ülkemizde her 4 yılda bir yapılan genel seçimler sonrası yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisinin yeni vekilleri göreve başlar. Genel işleyişe göre Cumhurbaşkanı bu meclis üyelerinden herhangi birine hükümeti kurma yani başbakan olma yetkisini verebilir. Ancak uygulamada siyasi partilerin yarıştığı seçim sonucunda en yüksek oyu alan parti başkanının kabineyi kurmak üzere atanması vardır. Hem hakkaniyet bunu gerektirir hem de kurulan kabinenin güvenoyu alması gerekmektedir. Güvenoyu alamayan kabine düşeceğinden en yüksek oyu alan parti kabineyi kurar. Partinin başkanı da başbakan olarak görevine başlar. Başbakan milletvekilinin taşıdığı tüm şartları taşımalıdır çünkü başbakan milletvekilleri arasından seçilir.