İşaret Dili Çevirmeni Nasıl Olunur ?

İşaret Dili Çevirmeni Nasıl Olunur ? İşitme kaybı ya da engeli olan kişilerin iletişim amacıyla kendine özgü ve görsel olarak kullandıkları dil işaret dili olarak tanımlanıyor. Sanılanın aksine işaret dili evrensel değil. Aslında Uluslararası İşaret Dili “Gestuno” olarak biliniyor ve ilk defa 1951 yılında “Dünya İşitme Engelliler Federasyonu”nun  dünya çapındaki kongresinde ele alınıyor. Ancak bu dilin somut dilbilgisi kuralları yok. Sadece farklı ülkelerden işitme engellilerin anlaşabilmesi için kullanılıyor. Bununla birlikte her dilin kendine özgü bir de işaret dili var

Fransa’da 1700’lü yılların sonunda sağırların kullandığı el hareketleri grameri olan bir dil olarak kabul edilerek okullarda öğretilmeye başlamış, daha sonra Amerika’ya kadar uzanan bu sistem burada sadece işitme engelliler için eğitim veren bir üniversiteye (Gallaudet Üniversitesi) dönüşmüş.   İşaret dili kolların, ellerin, parmakların ya da avuç içinin aşağı-yukarı, çene-bel hizası gibi farklı şekilde kullanımlarını ve mimikleri içerir.

Farklı diller için farklı özelliklere sahip olduğundan farklı dillerin işaret dilini kullanan kişilerin birbirlerini anlamaları mümkün olmayabilir. Örneğin Türk İşaret Dili Türkçenin sözcük düzeni, gramer yapısı ve mantığını esas aldığı için İngiliz İşaret Dili’ni karşılamaz. İşaret dili içinde bulunulan ülkenin dili üzerinden şekillendiği için bölgesel farklılıklar da işaret dili üzerinde farklılaşmalar oluşmasına neden olabilir. İşte bu noktadan hareketle standart bir işaret dili oluşturmak adına Türk İşaret Dili oluşturulmuş.

Türk işaret dili (TİD), aslında geçmişi Osmanlı’ya kadar uzanan bir işaret dili.  Türk İşaret Dili Sisteminin Oluşturulması ve Uygulanmasına Yönelik Usul ve Esasların Belirlenmesine İlişkin Yönetmeliğin yayınlanması ise ancak 2006 yılında mümkün olabilmiş. Bu anlamda biraz geriden gelen bir sistem mevcut. Aynı şekilde Türkiye’deki işitme engellilerin sayısına ilişkin bilgiler çok net değil. 2002 yılı verilerine göre 100 bin civarında olan işitme engellilerin toplam engelliler içindeki oranı ise %12 (Konsensus Araştırma ve Danışmanlık, Mart 2002, Ntv).

İşitme engelli çocukların büyük kısmı konuşabilen ailelerin çocukları. Bu nedenle küçüklük evresinde eğer özel bir girişimde bulunulmazsa ailenin kendi içerisinde geliştirdiği bir sistem kullanılıyor. Okul çağında ise bu çocukların işitme engelliler için eğitim veren okullara gitmesi gerekiyor. Ancak bu okullarda da standart bir işaret dili kullanılmıyor. Bu nedenle çocukların TİD’i öğrenmeleri vakit alabiliyor. Bu da dilin ilerleyen yaşla birlikte kullanılma becerisini azaltan bir durum oluyor haliyle.

İşaret dili çevirmenleri TV ekranlarının sağ alt köşesinde ya da toplantılarda konuşan kişinin arkasında durarak ve işaret dilinin kullanarak çeviri konuşan kişinin çevirisini yapmıyor. Aynı zamanda işitme engellilerin işaret diliyle anlattıklarını da konuşma diline çeviriyor. Ayrıca farklı işaret dilleri arasında çeviri de yapabiliyorlar.

Türk işaret diline yönelik usul ve esaslara ilişkin olarak hazırlanan mevzuatta Türk işaret dilinin öğretilebilmesi için kurs açma izni MEB’e verilmiş, ancak TİD öğreticisi yeterlilik sınavları Bakanlık tarafından yapılıyor. TİD öğreticisi olabilmek için en az ön lisans mezunu olmak gerek. Bakanlığın açtığı yeterlilik sınavını kazananlara sertifika veriliyor. 5 yıl süreyle geçerliliği olan sertifikalar yenileme sınavı ile Bakanlık tarafından yenilenebiliyor. Sertifikalarını alan TİD öğreticileriözel öğretim kurumlarında ve Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı olarak açılan kurslarda görevlendirilebiliyor.

Türk işaret dili tercümanı olabilmek içinse Bakanlık tarafından açma izni verilen ve programı Bakanlıkça hazırlanan kurslara katılmak gerekiyor. TİD tercümanlığı yeterlilik sınavında başarı gösterenler iki yıl geçerlilik süresine sahip sertifikalarını alma hakkını kazanıyor. TİD tercümanlarına özellikle eğitim, sağlık, hukuk, sanat ve spor alanlarında ihtiyaç duyuluyor.

Türk işaret dilinin kullanılmasıyla ilgili olarak üniversitelerin de çabaları söz konusu. Eğer kurslara gitmek istemiyor ya da kendi başınıza öğrenmek istiyorsanız aşağıda linkleri verilen sitelerden faydalanabilirsiniz. Görsel dosyalarla desteklenmiş bu siteler TİD’in öğrenilmesi için yardımcı olabilecek güzel bir kaynak. Yine bazı üniversitelerde seçmeli ders olarak da okutulmakta ancak sınırlı sayıda.

İşaret dilini öğretmeyi amaçlayan web siteleri de bulunmakta. Bu sitelerin adresleri de;

www.cmpe.boun.edu.tr
www.isaretce.com

Ayrıca; İşaret Dili Çevirmeni ve Öğreticileri Derneği çeşitli illerde örgütlenmiş durumda. Bu derneğin de açtığı çeşitli kurslar mevcut. Yine İşitme Engelliler Federasyonu da işaret diline ilişkin çeşitli kurslar düzenlemekte.

İşitme Engelliler Federasyonu web sitesi: www.ief.org.tr